“I
KETIMUN MAS”
Kacerita
kone jani I Ketimun Mas nongos jumahan meten makancing jelanan, Saget teka I
Raksasa kauk-kauk, munyine gede tur garo, “Cening-cening Ketimun Mas, ne meme
suba teka, ampakin je meme jelanan!” Pedasange baan I Ketimun Mas. “Ne nyen ya
ngelah munyine? Nguda gede tur garo? Bah ne tusing je meme tiangene.” Keto
kenehne I Ketimun Mas. I Raksasa tusing nyak ampakina jelanan. Lantas I Raksasa
mulih.
Kacerita
jani teka memene uli peken. Ampakina lantas jelanan, kriuuuut gedeblag. Lantas
I Ketimun Mas morahan teken memene. “Meme busan ada anak kauk-kauk. Munyine
gede tur garo. Beh jejeh pesan keneh tiang meme. Tusing bani tiang ngampakin
jelanan.” Memene lega atine ningehan pianakne ngomong keto. “Tawang ento cening
ane kauk-kauk i tunian? I Raksasa ento cening. Aget tusing ampakin cening
jelanan. Yening ento ampakin, sinah suba cening lakar plaibanga. Nah, jani
ajeng malu laklakene cening!”
Buin
manine, buin memene luas ka peken. Makire majalan, memene mabesen, “Cening, cening
Ketimun Mas. Jani meme lakar luas ka peken. Jumah cening ngijeng, inget kancing
jelanane. Ingetan munyin memene ibi! Yening tusing meme ane makaukan, da pesan
ampakina jelanan!”
Kacerita
jani I Raksasa, lakar buin menyet ka umahne I Ketimun Mas. Di jalan nepukin ia
anak nganggon bebek.paekina panganggon bebeke ento. Bebekne rengas tur ia
tengkejut, awakne ngetor pesu peluh pidit-pidit ulian jejeh kenehne. Lantas
ngomong I Raksasa, “ Ih Iba jero penganggon bebek, jalan kema ka umahne I
Ketimun Mas! Nyanan yening tusing jumah memene, kaukin I Ketimun Mas!” Masaut I
Pengangon, “ampura jero Raksasa bebek tiange tusing ada nenongosin.” Galak I
Raksasa, “Yen cai tusing enyak, tenas ibane ane lakar amah kae. Basang awake
suba seduk gatine.” Mara keto abetne I Raksasa, nyak lantas I Penganggon bebek
nuutin munyine I Raksasa.
Majalan
lantas I Raksasa ngajak I Penganggon ka umahne I Ketimun Mas. Neked ditu,
dapetange umah I Ketimun Mase suung. Ngomong lantas I Raksasa teken I
Penganggon, “ Nah kema jani cai kaukin I Ketimun Mas! Ia nongos di meten daja
makancing jelanan. Jangihang munyin caine, apang cara munyin memene!” lantas I
Pengangon bebek majalan ka meten laut makaukan. “Cening, cening Ketimun Mas,
ampakin je meme jelanan! Ne meme suba ngaba gagapan laklak abungkus” Kendel
atine I Ketimun Mas laut ampakina jelanan, kriiuuuut gedeblag, jelanane
ampakina. Mara nengok bedik I Ketimun Mas, lantas saupe ngajak I Raksasa tur
plaibangan ka alase. “Tanks brow…” keto I Raksasa ngomong ngajak I Pengangon.
Beh, jerit-jerit I Ketimun Mas ngeling.
Gelisan
satua enggal, neked suba jani I Raksasa jumahne. Tekepina I Ketimun Mas aji
grobag, tetehina aji lesung batu. I Raksasa ngelah juru ijeng dadua. Ane
besikan buta, ane lenan bongol. Laut ngomong I Raksasa. “Buta-bongol, eda luas
kema-mai! Tongosin I Ketimun Mas dini!, Awake lakar ngalih lakar basa akejep.”
Ngarod I Ketimun Mas ngeling sig-sigan.
Jani
kacerita memene I Ketimun Mas, mara teka uli peken, je dapetange umahne suung
tur jelanane maampakan, mara tolihe katengah, dapetange pianakne suba tusing
ada di kamarne. Gelur-gelur memene makaukan. Mase tusing ade ane masaut.
Ngeling lantas memene tur mapineh. “Pedas suba I Ketimun Mas plaibanga teken I
Raksasa. Kenkenang jani baan madaya?”
Lantas
ada kone bikul, kema maikin memene I Ketimun Mas. Laut memen Ketimun Mas
ngomong, “ Nah, ne apa ada I Meong ajaka I Bikul. Nyak ngalih I Ketimun Mas? Ia
plaibanga teken I Raksasa. Yen iba ngidang ngulihan I Ketimun Mas, upahina be
pindang asok teken padi abodag.” Nyak lantas I Meong teken I Bikul, majalan
ajaka dadua keumahne I Raksasa. Tepukina I Ketimun Mas matangkeb. Tongosina
baan I Buta teken I Bongol. I Raksasa sedek di paon, repot munduhang bakal
basa.
Kacrita
jani pongponge jani grobage baan I Bikul. I Meong nyongkok duur grobage
ngantiang. Krepet – krepet ngenyongnyong, kriet – kriet ketungpung. Dingehe
kriet – kriet teken I Buta, “ Apa sih krepet-krepet ditu?” Mamunyi I Meong “
Ngeong!” Lantas I Buta Ngomong Ngol! Apa sih ento gesgese meonge ditu?” Ngomong
I Bongol, “ Ada
meong duur grobage.” Lantas masaut I Buta, “ Ulahin meonge, Bongol!” Mendep I
Bongol, sawireh ia tusing ningeh. Kanti linggah song grobage, pongponge baan I
Bikul. Suba ada geden songe asedeng jelema. Laut pesu I Ketimun Mas. Atehe
mulihne baan I Meong teken I Bikul. Neked jumahne, nyagjag memene, kendel pesan
kenehne. “ Dewa Ratu, cening Ketimun Mas. Mara teka, aget pesan Meme!” I Meong
teken I Bikul upahina De pindang asok teken padi abodag. I Meong nyuang be
pindange asok, tur I Bikul nyuang padine abodag. Keto katuturan satua I Ketimun
Mas.
Satua I Puser
Gumi teken I Puser Jagat
Wenten
katuturan satua anak luh beling, mati kena cetik katanem ring setrane. Sasampune wenten abulan pitung
dina jadma punika mati, lantas lekad anak alit kembar saking lubang genah
panguburan punika. Kirang langkung tiga tahun umur anake alit punika, ipun
tetep madudungan pesu mulih ring lubang panguburanne ento.
Rikala
semeng anake alit nyingak anak sedeng majalan ka pasar tur kapireng suaran
anake alit kauk-kauk nyeritin memenyane. Mirengan suara punika makakalih anake
kembar punika merasa inget sapa sira sepatutne memen ipun. Wawu kacingakin ring
tengahing lubang kuburan ento wenten tulang jatma, tur raris tulang punika
kaangkat tur kalangkain ping telu. Wusan punika lantas memen ipun hidup tur
ipun mebawos : “Sira sane ngidupan meme, Wayan? Mirip Wayan ane pianak meme,
sawireh meme melalung, meme tusing juari pesu”. Saantukan punika bawos memen
ipune anake kembar punika raris ngajak
memene nongos ditu di gook punyan Pulene ring tengahin setra.
Katuturang makin ring
tengahin setra wenten anake tua sedeng ngebet kasela, nanging ipun tusing je
mapikolih. Ditu lantas anake alit nagihang ngidih umbin kasela tekening anake
tua.
“ Bapa, Bapa bang je tiang ngidih kasela
lakar bang tiang memen tiange”.
“Ih,
saling lakar bang cai, bapa gen tuara maan nyang abesik. Lamun keto tegarang
cai ngebet pedidi, lamun cai maan jag juang
suba!” Sesampune punika raris anake alit ngebet kasela, raris ipun mulih ka
gook Pulene nemuin memenyane. Ditu lantas memene mabesen : “Sampunang je cai
pesu santukan di tengah setrane wenten raksasa, melahan jani meme idihang api
lakar anggen nunu kaselane!”
Sasampune
ipun madunungan sawetara enem tiban ring tengah gook Pulene ento, anake alit
polih nuduk arit usak, sane patinne wantah abesik. Arit punika laut kategul
antuk bun. Rikala wengi wenten raksasa aukud
saha suarannyane ngeraung. Raksasa punika demen pesan ngamah jadma alit. Nah,
mangda adin ipun tan kasagrep olih I Raksasa, raris ipun nunjuk adin ipun ring
punyan Tigahe. “Tegehan magisian!”
keto bawosne ring adinyane, wireh I Raksasa sampun paek. Ngantos jegjeg suryane
I Raksasa ngantosan anake alit ento. Baan makelone I Raksasa ten enyak megedi, inget lantas anake alit
maan nuduk arit. Tan maitungan malih, raris Raksasane ento kabacok ngantos
mati, baongnyane kagetep, tur kaentungan ring babakan. Ento mawinan gumi
Babakane dadi angker, sawireh ditu wenten gegetepan tendas Rakasasa.
Kacrita
mangkin wenten sang prabu madue oka istri asiki. Santukan Ida sampun uning
kawentenang raksasa mati ring Babakan, raris Ida ngadaang sayembara. “ Sapasira ja sane ngaonang Raksasane ento,
ipun jagi dados ngambil putrin Ida, tur jagi kaangkat dados raja (Kadarmaputra)
Kasuen-suen wenten dagang anyar saking Manggis
madan I Lumbang, ipun jagi lunga maadolan
kapasar Muncar. Sesampune rauh ring Babakan, kacingak raris tenggek raksasane.
Timpal-timpal ipun sami pada malaib ban kaliwat takut nepukin bangken raksasa.
Nanging I Lumbang tetep ngoyong ditu, tur ipun ngambil tenggek raksasane,
kabakta tangkil ring Ida Sang Prabu. Nika kalaksanayang olih I Lumbang santukan
ipun uning ring Sang Prabu ngadayang sayembara. Sesampune rauh ring jero, I
Lumbang raris matur ring Sang Prabu, “Ampun, Gusti Patih, Tiang sampun sane
natad bangken I Raksasa meriki, nunas
mangda Gusti nekedang marep ring Sang Prabu”
“Santukan I Lumbang anak panjak, mawinan
sadurung kadarma putra kabisekayang dumun”, asapunika bawosne Sang Prabu.
Rikala
punika sami panjake kaketogan jaga nyaksiang bisekan ratu Dewa Agung Gede.
Santukan ipun tumben dadi Anak Agung, tingkahnyane taler ngeliwat, minekadi
yening melancaran apisan tigang katih. Tingkahe punika kalaksananyang mangda
Ida mabinayan saking akak panjak. Nanging putrin Sang Prabu tetes uning indik
sane ngamatiang I Raksasa boya
ja I Lumbang (Dewa Agung Gede), punika mawinan Sang Putri tan makayun marabian
teken I Lumbang.
Tan kaceritaang malih I
Lumbang, mangkin kaceritayang anak alit sane kembar birit, rambut ipun
magrabingan, muah awaknyane dekil. Rikala punika Dewa Agung Gede sedek
ngawentenan ilen-ilen salami pitung rahina. Cinarita wenten bebotoh aukud nangging ipun tan madue jinah kaanggen
matetajen. Santukan punika ajakina raris kurenane ngadeang tambah, mangda
wenten kaanggen gelar matajen. Hasil pangadean tambahe punika mekolihang jinah
wantah samas rupiah. Satus rupiah kaicen kurenan ipun anggen meliang pianakne
jaja, muah sisanyane malih telungatus rupiah kabakta matetajen ring setrane.
Rikala majalan matetajen, makejang
pianakne nagih milu tur jerit-jerit, “Bapa tiang milu, bapa tiang milu”.
CICING
I RAKREK SAKTI
Ada
tuturan satua, Sang Prabu di jagat Garbajana. Ida seneng maboros ka alase.
Kairing juru boros muah panjak. Ida madue cicing sakti. Cicinge madan I Rakrek
Sakti. Bulune belang rakrek, layahne masih rakrek. Ia tusing bisa ngoyong.
Sang
Prabu sedek maboros dialase. Burone pada jerih. Mekejang ngalih tongos mengkeb.
Nanging I Rakrek Sakti tuah nyilapin enjek-enjekan burone. Juru borose nutug
uli duri. Saget tepukine burone suba mati. Juru borose tusing tuyuh, sakewala
liu maan borosan. Panjake makejang liang, setata maan nunas surudan. Sang prabu
ledang pesan tur sayang pesan teken I Rakrek Sakti. Ia kapepekin ngamah, satata
parek teken Sang Prabu.
Makelo-kelo
burone keweh. Mawinan sangkep di beten bunute. Burone sane gede-gede suba pada
nyongkok, burone sane cenik-cenik pada pagrunyung, burone sane bisa makeber
suba pasliwer. Ditu I Lutung matakon.
“Nah!
Iba buron alas! Jani lawan I Rakrek sakti! Enyen bani ngrepin ia? Yadin ngadu
kasitengan, yadin ngadu daya. Cutetne, apang sida ia mati.”
Burone
makejang siep. Pamupune I Meong ane sumanggup. Ia sanggup ngematiaan I Rakrek
Sakti. Mara keto, burone makejang uyut. Ada ane ngadesem, ada ane matengkem. I
Macan bangun magebras, laut sesumbar, “Beh! Iba Meong buron berag ngaku wanen.
Nah! Yan saja iba nyidaang ngamatiang I Rakrek Sakti, icang lakar ngamah tain ibane duang
cocolan”. Burone ane lenan bengong teken
sasumbar I Macane.
I
Lutung keweh ngitungan burone, lantas nunden I Meong apang enggal majalan.
Disubane neked puri, ditu ia menek tembok, lau majalan di raab umahe. Apang
tusing bakat silapine enjek-enjekane teken I Rakrek Sakti.
Kacrita
jani suba sandikala Sang Prabu marayunan. I Meong mengkeb ditemboke, benengan
duur Ida Sang Prabu malinggih. I Rakrek Sakti nyungenget beten. Nyongkok
diajeng Sang Prabu ngarepi rayunan. Ditu I Meong kelad-kelid, ngawinan I Rakrek
Sakti ngongkong. Sang Prabu ngentungan nasi akepel madukan be. Sakewala tusing
amahe teken I Rakrek Sakti. I Meong buin
dengak-dengok, ngawinan I Rakrek Sakti gedeg, laut macakal ngedengan
caling. Sang Prabu buin ngentungan nasi. Nanging buin tusing amahe teken I
Rakrek Sakti. I Meong ngencotan nengok, nyaru-nyaru nagih ulung. Lantas I
Rakrek Sakti ngangsehan makecog menek, nagih nyogroh I Meong, nanging tusing
bakatange. I Rakrek Sakti ulung nepen rayunan Ida Sang Prabu. Ditu Sang Prabu
duka, lantas Ida Ngambil glewang, sahasa Ida nyempal I Rakrek Sakti. Baongne
pegat, getihne muncrat mabrayakan, lantas mati.
I
Lutung teka dadi panureksa. Saget tepukine I Rakrek Sakti suba mati. Mawinan ia
enggal malipetan ka alase. Tur ngrahin burone makejang blegbegan. I Macan
sebengne jengah, nangih ngamah taine I Meonge. Sakewala I Meong tusing dadi
ati. Ento mawinan
sebilang I Meong meju taine urugine, apang tusing amaha teken I Macan.
I CUPAK TEKEN I GRANTANG
Kacrita
jani suba iya neked diwangan umahne laut
iya gelur-gelur ngeling …..meme bapane tengkejut nyagjag laut
nakonin,cening bagus ngudiang cening padi mulih monotan.Adin ceninge dija
….igrantang .Masaut I cupak sambilanga ngeling.kolaanak uli semengan matekap
padidian,I grantang tusing nyak iya
nulungin kola matekap.
I
grantang anak iya malali dogen uli semengan ngenemin anak luh-luh.Mara monto I
cupak masadu,bapanne suba brangti teken I grantang .Bapanne ngrumrum I
cupak,nah mendep –mendep,buin ajaan lamun teka I grantang lakar tig-tig,lakar
tundung uli jumah I cupak lega kenehne ningeh bapane pedih teken I
granting.Apang tusing ketara dayane jele,satondenne I granting teka I cupak
suba pesu ngaba ngaba siap lakar mabong-bong.
Jani
kacrita I grantang suba ngamulihang uli dicarik,pajalanne dab-dab kabatek ban
kenyelne kaliwat.liu daa-daane nyambat sara dijalan ,sautin aji kenyung manis.
Suba
teked jumahne saha subs bapane nyagjag nyambak tur nigtig.Igrantang kagiat
kamemegan wireh tusing marasa marasa teken awak pelih bapane matbat nundung I
grantang .Makaad iba,mkaad granting.Niguna bapa ngelah panak cai,goba bagus
laksanane jele.
7 komentar:
ijin kopi bli
Om Swastiastu; becik pisan satua-satua Bali puniki, duke dumun rikala kantun masekolah ring SD, stata guru agama tiang mesatua Bali, napike mangkin ring SD kantun asapunika kawentenannyane ??
salam rahayu
rare angon nak bali belog
http://rare-angon.blogspot.com
mangkin ring sekolah dasar kari asapunika kawenentennyane. suksma nggih.
selipan "thanks brow" ne nto ngranaang sakit basange kedek hahahhahaha,, kreatif
mantep bli blogg e bak visit mase blog cge http://jalancicak17.blogspot.co.id suksma
Becik pisan satua baline nike. Suksma
Suksema..Satua Bali patut setata limbakang.
Posting Komentar